چطور هر مطلبی رو به خوبی یاد بگیریم و به خاطر داشته باشیم؟

یکی از مهم ترین و پرتکرار ترین سوالاتی که دوستانم از من میپرسن، اینه که فلان درس رو چطور بخونیم؟ روش مطالعه ام چطور هست؟ چطور بیشتر به خاطر بسپاریم مطالب رو؟ و سوالاتی مشابه این.

در این مقاله امروز، قرار هست که روندی که خودم طی میکنم باهاتون به اشتراک بزارم. مثلا برای آزمونی مثل آزمون 180 واحدی جامع داروسازی که سال قبل من با موفقیت (رتبه 2 کشوری شدم) گذروندم، اینطوری آماده شده بودم:

اولا از همون ترم یک برنامه ام این بود که طول ترم مطالعه کنم، یعنی اون زمان درسته هیچ برنامه ای برای رتبه برتر شدن در 180 واحدی نداشتم، ولی این عادت طول ترم خوندن که شرح میدم براتون چطور، ضروریه ایجاد کردنش. طول ترم خوندن منظورم این نیست که عین دوره دبیرستان بیایم کل تایم بعدظهرمون رو هر روز بشینیم درس بخونیم، بلکه یه تعداد از دروس خیلی مهم و حیاتی که برای ترم بعد پیش نیاز هست، یا در ترم فعلی هم نیاز داره اونارو اولویتمون بزاریم و روی اونا طول ترم وقت بزاریم. بقیشونو میتونیم نزدیکای روز امتحان یا در فرجه بخونیم. پس این رو حواسمون باشه که منظور از طول ترم خوندن چی هست.

دوم اینکه سوال و تمرین حل کردن از درسهایی که میخونیم باید جزو جدایی ناپذیر کل مطالعاتمون باشه. هر مطلبی رو که میخوایم شروع کنیم به خوندنش، بهتره که اول بریم ببینیم آیا از اون مبحث مجموعه سوالاتی قبلا بوده یا نه؟ که مطمئنا میشه پیدا کرد، از سوالات سالهای قبل اون استاد مربوطه بگیرید تا مجموعه سوالات کشوری و سوالات و تمرینات رفرانس های اون درس مدنظرتون. دیدن اون سوالات یه سری قلاب هایی در ذهن ایجاد میکنه که باعث افزایش تمرکز حین مطالعه هم خواهد شد، یعنی ذهن میدونه که ایده های اساسی متن چیه و داره به دنبال فهمیدن اون مطالب میگرده. این میشه نقش دیدن سوالات قبل از شروع مطالعه، حین مطالعه و حتی بعد از مطالعه هم باید بارها و بارها تمرین و سوال حل کنیم تا متوجه ایراداتمون بشیم که کجاهارو خوب نخوندیم و مرور فعالانه (Active recall) انجام بدیم در مورد مطالبی که یاد گرفتیم حین مطالعه. مخصوصا برای 180 واحدی من هرچی تست و سوال بود از آزمون های ادوار گذشته شامل 180 واحدی ها، تخصص ها، ارزشیابی خارج کشور و ارتقا و حتی بعضی درسهای پیش کارورزی مثل فارماکولوژی رو زده بودم. در کنارش کتابهای مجموعه تست ETC انتشارات اطمینان رو هم زده بودم، همه پاسخ ها شونو با رفرانس ها تطبیق میدادم و به ذهن میسپردم.

سوم اینکه این مطالبی که مطالعه شون میکنیم، باید مرورشون کنیم در طول زمان. تا جایی که دوست داریم در یادمون بمونه باید مرور رو ادامه بدیم. چطور مرور کنیم؟ با انجام گام قبلی، یعنی باز هم سوالات بیشتر و تمرینات اضافه تری رو حل کنیم و این طوری مرور فعالانه انجام بدیم نه مرور منفعلانه (Passive) که هیچ کمکی به استحکام بخشیدن به مطالب فراگرفته نمیکنه. مرور منفعلانه منظورم روخوانی کردن صرف مطالبی هست که قبلا خوندیم.

چهارم اینکه باید برخی از درسها رو انتخاب کنیم و مخصوصا با ابزار هایی مثل لایتنر یا نرم افزار ANKI بخونیم. درسی مثل فارماکولوژی رو من خودم با آنکی و جی5 (لایتنر) خوندم که نتیجه اش فوق العاده عالی بود. روش استفاده اش هم به این ترتیبه که از مطالبی که میخونیم برای خودمون سوال و جواب هایی مینویسیم و در آنکی واردشون میکنیم (در کانال آپاراتی ام مفصلا صحبت کردم در موردش) و بعد نرم افزار آنکی از اونجایی که الگوریتم منحنی فراموشی ابینگ هاوس هم داخلش هست میاد و بر اساس اون منحنی به صورت تمرین و سوال مرور ها رو برامون انجام میده به شرطی که ما هر روز از آنکی استفاده کنیم و باهاش پیش بریم. هم مرور فعالانه انجام میدیم و هم بر اساس منحنی فراموشی حرکت میکنیم و در نتیجه فراموشی مون به حداقل میرسه.

پنجمین موردی که میخوام باهاتون درمیون بزارم این هست که به یک روش صرف نچسبید در روند یادگیری. یعنی دو حالت داریم، یا شما از روش یادگیری تون و نتایجی که براتون ایجاد میکنه راضی هستید، که خیلیم عالی. شما نیازی به تغییر روش ندارین و هر متدی که دارین، همون رو ادامه اش بدین. اما اگر از یادگیری مون راضی نیستیم و میخوایم که بهترش بکنیم، سعی کنیم از روش های متعدد یادگیری استفاده کنیم و نتیجه شونو خودمون قضاوت کنیم. برای خودمن آنکی و سوال و تمرین حل کردن بهترین و بالاترین بازدهی رو داشت. احتمال خیلی زیاد برای شما هم همینطوری خواهد بود.

حتما انواع روش های مطالعه فعال رو امتحان کنید تا ببینید کدوم بیشترین بازدهی رو براتون داره، در ادامه لیست شون میکنم :

* قبل از شروع این روش ها میخوام براتون بگم که مهم ترین فاکتور در هر یادگیری علاقه است. علاقه و عشق و تعلق خاطر نسبت به مطالبی که میخوایم یاد بگیریم. بطور طبیعی و کاملا بدیهی، مطالبی که دوست داریم و بهشون علاقه وافر داریم به طرز عجیبی در ذهنمون همیشه ماندگارند اما مطالبی که دوستشون نداریم و مجبوری میخونیمشون مسلمه که در ذهنمون نقش نمی بندن. پس اگر علاقه واقعی به مطلب داشته باشیم، یک کاتالیزور بی نهایت قدرتمند در اختیار داریم که اثربخشی همه روشهای زیر رو هزاران برابر بیشتر میکنه. اگر علاقه ندشاته باشیم چی؟ خوب، کار یه کم سخت میشه دیگه، این روشها اثر مثبتشون رو خواهند داشت اما دیگه کاتالیزور رو در اختیار نداریم.

1- حین مطالعه از مطالبی که میخونیم، سوال و جواب هایی بنویسیم و در ANKI واردشون کنیم و بعد هر روز نرم افزار رو باز کنیم و بخونیم card هایی(سوال-جواب هایی) که نوشتیم، اینطوری هم مرور فعالانه (Active recall) داریم انجام میدیم و هم بر اساس منحنی فراموشی ابینگ هاوس داریم تکرار های فعالانه انجام میدیم که میشه تکرار در فواصل زمانی مدنظر منحنی فراموشی که مطالب همیشه در ذهنمون تازه و واضح بمونه. (Spaced repetition)

2- حین مطالعه از مطالبی که میخونیم، سوال و جواب هایی بنویسیم و در لایتنر یا جی 5 واردشون کنیم و بعد هر روز به جعبه مون سر بزنیم و بخونیم جی برگ هایی(سوال-جواب هایی) که نوشتیم، اینطوری هم مرور فعالانه (Active recall) داریم انجام میدیم و هم بر اساس منحنی فراموشی ابینگ هاوس داریم تکرار های فعالانه انجام میدیم که میشه تکرار در فواصل زمانی مدنظر منحنی فراموشی که مطالب همیشه در ذهنمون تازه و واضح بمونه. (Spaced repetition)

3- هر چقدر تمرین و نمونه سوال و مثال های حل شده و حل نشده (ترجیحا با جواب هاشون) میتونیم پیدا کنیم و تا جایی که وقت داریم همه شونو کار کنیم. اینطوری همه جوانب مطلب برامون آشنا میشه و تسلط کافی روی مطلب خواهیم داشت. خیلی ضروریه این کار. هرگز به سوالاتی که خودمون مینویسیم نباید اکتفا کنیم بلکه باید اون چیزهایی که فهمیدیم رو بیایم و به بوته آزمایش بگذاریم و ببینیم چند چندیم!

4- ببینیم چطور میشه این چیزهایی که یاد گرفتیم رو در عمل پیاده کرد؟ در مورد بعضی درسها احتمالا نتونیم اینکار رو انجام بدیم، شاید در اون ترم اجازه شو نداشته باشیم. اما به هرحال تا زمانی که درسهای مطالعه شده رو در عمل به کار نبریم و در عمل استفاده شون نکنیم، واقعا بخش مهم یادگیری اتفاق نمیفته. مثلا هرچقدر فارماکولوژی و درمان مطالعه کنیم اون قدری که در برخورد با بیماران یاد میگیریم، یاد نخواهیم گرفت. با کار کردن در داروخانه شهری یا بیمارستانی (حالا میتونه به عنوان کاراموز باشه، یا قائم مقام یا مسئول فنی) اصلا ابعاد متفاوتی از درس برامون آشکار میشه. من چون خودم تجربه کردم این رو میگم. خیلی میزان یادگیری فرق میکنه با حالتی که در عمل تجربه اش میکنیم و حالتی که در عمل تجربه اش نکردیم.

5- روشهای دیگری هم هست مثل نقشه ذهنی کشیدن. .واقعیتش این متد چون خیلی وقت گیر هست، من سراغش نرفتم. اما جزو متد های خیلی پربازده مطرح میشه در دنیا، کتابهای آقای تونی بازان هم در این مورد وجود داره. خواستین بررسی اش کنین، هرچند من با روشهای 1 و 2 و3 و 4 تا به این روز (5خرداد 1402) همه یادگیری هام رو پیش بردم، از آمادگی برای امتحانات دبیرستان، امتحانات نهایی سوم دبیرستان، کنکور تجربی و منحصرا زبان بگیرید تا امتحان های پایان ترم و کلاسی و کوییز و 180 واحدی جامع داروسازی اسفند 1401.

6- توضیح دادن و تدریس کردن برای یک فرد یا افراد دیگر. این کارم من خیلی خوب انجام میدم. وقتی یک مطلبی رو میخوایم برای دوستمون یا همکلاسی مون توضیح بدیم، باورتون نمیشه که چقدر به فهم عمیق مطلب کمک میکنه و چقدر تو ذهن ماندگار میشه. اگر این کار رو بتونید انجام بدین به مراتب یادگیری تون عمیق تر میشه و تسلط تون به مطلب سر به فلک خواهد کشید!

7- روشهای غیر فعال هم داریم مثلا چند دور خوندن یا روخوانی کردن مداوم مطلب. حتما شما هم تجربه اش کردین که به دوستاتون گفتین من 2 دور خوندم! یا سه دور خوندم کامل! یا مثلا روش هایلایت کردن و زیر چیزایی که میخونیم رو صرفا خط بکشیم تا بعدا فقط اونهارو برگردیم نگاه کنیم. یا رمزگذاری های غیر علمی کنیم و با رمز های عجیب غریب بخوایم مطالب رو حفظ کنیم. من خودم هم چند دور میخونم مطالب رو، هایلایت هم میکنم بعضا خلاصه نویسی هم میکنم (که اونم غیرفعاله، متد خیلی پربازدهی نیست) ولی قسمت اعظم روش هام رو روش های فعال تشکیل میده. اصولا 80 درصد اش رو روش های فعال و 20 درصد روشهای غیرفعالی که بهتون گفتم رو انجام میدم. اینطوری نه به اون شوری شور میشه نه این بی نمکی! یعنی خیلی خسته نمیشید از اینکه همه اش دارید روشهای فعال و انرژی بر استفاده میکنید و دلسرد هم نمیشید از اینکه چرا هیچی یادتون نمیمونه. چون مادامی که از روشهای فعال به میزان کافی استفاده نکنیم، چیزی از مطالبی که خوندیم یادمون نمیمونه و این هیچ ربطی به قدرت حافظه نداره. طبیعتش اینطوریه. اگر از یکسری قوانین و روشهای فعال که براتون شرح دادم، استفاده نکنیم، نمیتونیم بیایم انتظار عملکرد فوق العاده از حافظه مون داشته باشیم.

شاید این مقاله هم مورد علاقه شما باشد: قبل از هر یادگیری ای این ویدیو رو ببینین …

هم چنین لطفا سوالات و نظراتتون رو برام بنویسید که در پست ها و محتوا های بعدی ازشون استفاده کنم